Ο Άγιος Πέτρος των Δομινικανών – St. Peter of Dominicans

22 Νοεμβρίου, 2009 candia 1 Σχόλιο

Η αναστήλωση του ιστορικού ναού των Δομινικανών ξεκίνησε εδώ και κάμποσα χρόνια. Σήμερα έχει ολοκληρωθεί ο ναός αλλά ο περιβάλλοντας χώρος έχει μείνει εκτός μελέτης διαμόρφωσης! Τι πρωτότυπο! Ελπίζουμε όλοι ότι δεν θα περάσουν άλλα τόσα χρόνια για να γίνει και η διαμόρφωση αυτή. Ο Δήμαρχος είπε ότι τη περίοδο των γιορτών θα επιτραπεί η επίσκεφη στον εσωτερικό χώρο του ναού για λίγες μέρες…. Περιμένουμε!

Από το site του Δήμου Ηρακλείου:

Ο Ναός Πέτρου και Παύλου χτίστηκε κατά τους πρώτους χρόνους της βενετσιάνικης κυριαρχίας ως Καθολικό της Μονής του Τάγματος των Δομηνικανών (Domenicani Predicatori). Αποτελεί ένα από τα παλαιότερα μνημεία αρχιτεκτονικής των Κιστερκιανών Μοναχών του 12ου αιώνα, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα.

Βρίσκεται δίπλα στο θαλάσσιο τείχος, μεταξύ του ενετικού λιμανιού και της Πύλης Δερματά, στη σημερινή παραλιακή λεωφόρο Σοφοκλή Βενιζέλου.

Στη διάρκεια της ενετικής κυριαρχίας γίνονταν ταφές επιφανών ηγετών της Κάντια, ενώ από τα πρώτα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, ο Άγιος Πέτρος μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος στη μνήμη του Σουλτάνου Ιμπραήμ.

Στην αρχική του μορφή ήταν Ναός μονόκλιτος, ξυλόστεγος και με ελαφρά προεξέχον εγκάρσιο κλίτος έμπροσθεν του Πρεσβυτερίου. Το τελευταίο ήταν ορθογώνιο, καλυπτόμενο από δύο χαμηλά σταυροθόλια και πλαισιωμένο από δύο συμφυή τετράγωνα παρεκκλήσια (παστοφόρια). Η ανατολική του πλευρά διαμορφώθηκε όχι ως ημικυκλική κόγχη του ιερού, αλλά ως τετράγωνη και κοσμημένη σε όλο της το πλάτος με ένα μεγάλο τρίλοβο άνοιγμα.
Μέχρι το 15ο αι. σταδιακά προστέθηκαν τέσσερα παρεκκλήσια στη σειρά στη νότια πλευρά του ναού. Στο ένα από αυτά διατηρούνται μέχρι σήμερα τοιχογραφίες που ανήκουν στο 15ο αι., μοναδικές στην πόλη του Ηρακλείου. Και στα τέσσερα αυτά παρεκκλήσια βρέθηκαν ταφές η μια από τις οποίες σε τάφο με μαρμαρόγλυφη διακόσμηση. Το 14ο αι. προστέθηκε και το ΝΑ παρεκκλήσιο που λόγω της μεγάλης του διάστασης έχει εξωτερική είσοδο προς τη νότια πλευρά του αρχικού παρεκκλησίου.

Αποτελεί ένα από τα παλαιότερα μνημεία της κατηγορίας του, με ευρύτερο ευρωπαϊκό ενδιαφέρον και για την πορεία της αρχιτεκτονικής του 13ου αιώνα και την παρουσία της τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα.

Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι ειδικά ως προς τη διώροφη διάταξη των αρχικών παρεκκλησίων του Ιερού, αυτή δεν έχει εντοπιστεί σε άλλο μνημείο της κατηγορίας του. Ήδη στην Κρήτη ο Ναός του Αγίου Πέτρου έχει αποτελέσει πρότυπο για τον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου Χανίων κατά το γύρισμα του 13ου προς το 14ο αιώνα.

Οι επιμέρους πολλαπλές ιδιομορφίες του μνημείου, που εντοπίστηκαν κατά τις εργασίες αποκατάστασης, φανερώνουν συγγένειες με απολύτως σύγχρονά του κτίσματα της ίδιας αρχιτεκτονικής μορφής στη Γαλλία και στην Ιταλία του 13ου αιώνα στο Silvanes, το Venzone και το Rieti.

Το κτίριο υπέστη εκτεταμένες καταστροφές από σεισμούς που έγιναν από τον 14ο μέχρι τον 18ο αιώνα. Η τολμηρή αρχιτεκτονική του μνημείου με τις μεγάλες διαστάσεις ως προς το μήκος (54μ.), το πλάτος (15μ.) και το ύψος (12μ.) του κεντρικού του κλίτους, σε συνδυασμό με την απουσία αντηρίδων κατά μήκος του βορείου και του νοτίου τοίχου του, φαίνεται ότι συντέλεσαν στην εν μέρει κατάρρευσή του τρεις φορές από σεισμούς, κατά τις αρχές του 14ου αιώνος, στις αρχές του 16ου και κατά το 18ο. Κατά το σεισμό του 18ου αιώνα καταστράφηκαν: 1) η στέγη, 2) το μεγαλύτερο μέρος του βορείου τοίχου, 3) το ΒΑ παρεκκλήσιο του 14ου αιώνα, 4)το ΝΔ παρεκκλήσιο του 15ου αιώνα, 5) το ανατολικό σταυροθόλιο με τμήμα του τριλόβου παραθύρου, 6) η ΒΔ εξωτερική παραστάδα και 7) το άνω μέρος του δυτικού τοίχου του Ναού.

Σε όλη τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, τόσο στο εσωτερικό δάπεδο του Ναού όσο και εξωτερικά, περιμετρικά των τοίχων του, γίνονταν ταφές επιφανών πολιτικών και πνευματικών ηγετών της Κάντια. Στο Β΄ τόμο του μνημειώδους έργου του «Monumenti Veneti nell isola di Creta», o Τζ. Τζερόλα αναφέρει ότι εκεί έχουν ταφεί οι Δούκες της Κρήτης Μάρκος Γραντόνικος (1331), Ιωάννης Μοροζίνης (1338), Μαρίνος Grimani (1348) και Φίλιππος Ντόριο (1357).
Με την έλευση της Οθωμανικής κυριαρχίας ο Άγιος Πέτρος μετατράπηκε αμέσως σε μουσουλμανικό τέμενος στη μνήμη του Σουλτάνου Ιμπραχήμ και του προστέθηκε εξωτερικά στη ΝΔ γωνία μιναρές.

Άλλα στοιχεία, της οθωμανικής περιόδου, που αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες αποκατάστασης είναι το μιχράμπ του τεμένους, τα βοτσαλωτά δάπεδα του περιβάλλοντα χώρου καθώς και ένας κεραμεικός κλίβανος.

Γύρω από τη Μονή με το επιβλητικό Καθολικό και τα προσκτίσματά της, στον περιβάλλοντα χώρο του ναού (Καστέλλα), έχουν αποκαλυφθεί σημαντικά λείψανα αρχαιότερων ιστορικών φάσεων της πόλης που ανήκουν στις περιόδους της Αραβικής κατάκτησης, της Β΄ Βυζαντινής και της πρώιμης Ενετικής κυριαρχίας.
Πριν την αποκάλυψη των αρχαιοτήτων στο χώρο της Καστέλλας, υπήρχε σταφιδεργοστάσιο και στη συνέχεια κέντρο διασκέδασης με την επωνυμία «Καστέλλα» απ’ όπου προέρχεται και η σημερινή επωνυμία του χώρου.

Ως ανταλλάξιμη περιουσία αγοράσθηκε από την Ενορία του Αγίου Δημητρίου Λιμένος για να λειτουργήσει ως Ναός. Τελικά αποφασίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού να επιτραπεί μόνο η επετειακή λειτουργία του περιστασιακά και να παραμείνει ως επισκέψιμο μνημείο. Τις τελευταίες δεκαετίες τόσο το Καθολικό, όσο και τα προσκτίσματα της Μονής αναστηλώνονται, ενώ ο περιβάλλων χώρος απαλλοτριώθηκε και διαμορφώνεται ως οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος συνδεμένος με την Ενετική Μονή.

Ακολουθεί σχετικό video από τοπικό τηλεοπτικό κανάλι.

…….. English version ……..

Info copied from the site of the Municipality of Heraklion:

The Church of Ss. Peter and Paul was built in the first years of Venetian rule as the katholikon in the Dominican order monastery (Domenicani Predicatori). It is one of the oldest examples of 12th century Dominican architecture, both in Greece and the rest of Europe.
In Venetian times the church was used as a burial site for Candia dignitaries, but in the very first years of Ottoman rule was converted into a mosque dedicated to the memory of Sultan Ibrahim.

It is situated next to the sea wall, between the Venetian port and the Dermatas Gate, on what is now Sofoklis Venizelou Avenue, and is currently being restored for use as a feast day church.

Ss. Peter and Paul was originally a single nave church with a timber roof and a slightly projecting transverse nave in front of the sacristy. This was an oblong building covered by two low groin vaults and flanked by two rectangular chapels or pastophoria. Rather than forming a semi-circular sanctuary, the east end was square and decorated with a large tripartite opening covering one side.

By the 15th century four chapels had been added to the south side of the church, one of which still contains the only example of 15th century wall painting found in Heraklion. Burials have been found in all four chapels, one of which was in a marble relief tomb. The southwest chapel was added in the 14th century, and was so big that it had an entrance on the south side of the original chapel.

The church is one of the oldest monuments of its type. It is of wider interest in European terms, as regards both the course of 13th century architecture and its presence in Greece and the rest of the continent.
The two storey design of the original sanctuary chapels is a further distinctive feature unique among monuments of its type. On Crete, the Church of Ss. Peter and Paul served as a model for the Church of St. Nicholas in Chania, built in the late 13th or early 14th century.

The numerous unique features of the monument uncovered during restoration work reveal similarities with precisely contemporary 13th century buildings of the same architectural form at Silvanes, Venzone and Rieti in France and Italy.

Throughout the period of Venetian rule, distinguished political leaders and prelates from Candia were buried at the church, both in the interior and by the outside walls. In Volume II of his monumental work «Monumenti Veneti nell isola di Creta», G. Gerola mentions that it was the burial place of Dukes of Crete Markos Grandonikos (1331), Ioannis Morosini (1338), Marinos Grimani (1348) and Philippos Dorio (1357).
At the very beginning of Turkish rule Ss. Peter and Paul was converted into a mosque dedicated to the memory of Sultan Ibrahim, and a minaret was added to the southwest corner.

Other features dating to the Ottoman period, uncovered during restoration work, were the mihrab (prayer niche), pebbled floors and a clay furnace.

It would appear that the daring scale of the monument’s architecture (54m long, 15m wide, with a 12m central nave) and the lack of any exterior buttresses on the north and south walls, led to its partial collapse in three different earthquakes, in the early 14th, early 16th and 18th centuries. The last of these led to the collapse of: 1) the roof; 2) the greater part of the north wall; 3) the 14th century chapel in the northeast; 4) the 15th century chapel in the southwest; 5) the east groin vault and part of the rose window; 6) the northwest buttress pier; and 7) the upper section of the west wall.

Significant remnants of earlier phases in the town’s history have been uncovered around the monastery, with its imposing katholikon and adjoining buildings, in the surrounding area known as Kastella. These derive from the period of Arab rule, the second Byzantine period and the early years of Venetian rule. The area is now named after a sultana factory that stood on the site before the antiquities were discovered. Both the factory and the entertainment venue that succeeded it were called «Kastella».

The church was bought as exchangeable estate by the Parish of St. Dimitrios by the Port, for use as a church. The Ministry of Culture then decided that services should only be held there on feast days, and that it should remain a visitors’ monument. Over recent decades the main church and adjoining buildings have undergone restoration, while the surrounding area is being landscaped as an archaeological site linked to the Venetian monastery.