Στο Νότο του νομού Ηρακλείου ο αρχαίος ελληνικός – Μινωικός πολιτισμός συναντά τον τουρισμό του σήμερα και μαζί ταξιδεύουν ώς το Λιβυκό πέλαγος, διασχίζοντας τα Αστερούσια όρη
Κέιμενο, Φωτογραφίες : Νίκος Λουπάκης (Εφημερίδα Καθημερινή)
Όταν το δρομολόγιό σου περνάει από αρχαιολογικούς χώρους όπως αυτός της Γόρτυνας, της Αγίας Τριάδας και πάνω απ’ όλα της Φαιστού, σου έρχεται στο μυαλό περισσότερο η λέξη προσκύνημα παρά τουρισμός. Καμιά σχέση με θρησκεία ή θρησκευτικότητα, εδώ το προσκύνημα παραπέμπει στο σεβασμό ή ακόμα και στο δέος που έχουν κάθε δικαίωμα να σου εμπνέουν τέτοιοι χώροι. Ξέρουμε βέβαια ότι ο Μινωικός πολιτισμός προϋπήρξε της κλασικής αρχαιότητας και του χρυσού αιώνα του Περικλή, αλλά, όταν ακούς να γίνεται λόγος για πόλεις που ήκμασαν γύρω στο 2000 π.Χ., νιώθεις κάπως… Αυτά σε ένα «ιερό» τρίγωνο που πολιορκείται, από τη μια, από την καθ’ όλα αγροτική πεδιάδα της Μεσαράς και από την άλλη, από μια τουριστική περιοχή στην οποία κυριαρχεί το τουριστικό θέρετρο που ακούει στο όνομα Μάταλα.
ΑΡΧΑΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΑΘΑΝΑΤΟ
Η Φαιστός θα έλεγε κανείς ότι δεν χρειάζεται συστάσεις, εμείς όμως οφείλουμε να υπενθυμίσουμε ότι πρόκειται για ένα από τα τέσσερα μινωικά ανάκτορα που έχουν μέχρι σήμερα ανακαλυφθεί και ήρθε στο φως χάρη στη σκαπάνη Ιταλών αρχαιολόγων. Πρόκειται στην πραγματικότητα για δύο ανάκτορα: το πρώτο κάνει την εμφάνισή του γύρω στο 2000 π.Χ. για να καταστραφεί από σεισμό γύρω στο 1700 π.Χ. και να παραχωρήσει τη θέση του στο δεύτερο που καταστρέφεται (επίσης από σεισμό) γύρω στο 1450 π.Χ. Καθώς κινείσαι στον αρχαιολογικό χώρο, λοιπόν, απαιτείται μια σχετική ενημέρωση για να αντιληφθείς ότι βλέπεις οικοδομήματα που ανήκουν σε δύο διαφορετικές εποχές. Η μεγάλη σκάλα, με τα μήκους 13,5 μέτρων σκαλοπάτια, που είναι παχύτερα στο κέντρο και λεπτότερα στις άκρες, οδηγούσε στα προπύλαια του νέου ανακτόρου και είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο στοιχείο της Φαιστού. Ωστόσο δεν μπορείς παρά να νιώσεις ενθουσιασμό αν σκεφτείς ότι στη μεγάλη δυτική αυλή, ακριβώς εμπρός από τη σκάλα αυτή, διαδραματίζονταν χαρακτηριστικά γεγονότα της εποχής, όπως για παράδειγμα τα ταυροκαθάψια: η προσπάθεια, δηλαδή, να στηριχτείς πάνω στον ταύρο, κρατώντας τον από τα κέρατα. Από κει και πέρα η περιήγηση στα βασιλικά διαμερίσματα και στις αποθήκες δίνει μια εικόνα του επιπέδου του Μινωικού πολιτισμού, ενώ δεν μπορείς παρά να εντυπωσιαστείς από τα μεγάλα πιθάρια, όπου αποθήκευαν βασικά είδη της εποχής. Τον περίφημο πήλινο δίσκο της Φαιστού με τα ανεξιχνίαστα σύμβολά του εδώ θα τον δεις μόνο σε φωτογραφία.
Σε μικρή απόσταση από τη Φαιστό (περίπου 15 χλμ.) βρίσκεται η Γόρτυνα και σε ακόμα μικρότερη (3 χλμ.) η Αγία Τριάδα. Από τη Γόρτυνα, που βρίσκεται κοντά στον οικισμό Αγιοι Δέκα, θα περάσεις ούτως ή άλλως αν έρχεσαι από το Ηράκλειο και κατευθύνεσαι γενικά προς τα νότια. Η επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο επιβεβλημένη και το κατ’ εξοχήν αξιοθέατο είναι η περίφημη νομοθεσία της Γόρτυνας, το χαραγμένο σε ογκόλιθους νομικό κείμενο του 5ου π.Χ. αιώνα, με τις 12 στήλες και τις 600 γραμμές.
Για την Αγία Τριάδα θα χρειαστεί μια μικρή παράκαμψη, καθώς κουρασμένος και ιδρωμένος θα αφήνεις τη Φαιστό και θα αναζητάς τη δροσιά της θάλασσας στα Μάταλα. Σημειώστε ότι το όνομα Αγία Τριάδα δεν έχει καμία σχέση με τη μινωική έπαυλη που οι Ιταλοί ανακάλυψαν εδώ. Το όνομα δόθηκε λόγω του εγκαταλειμμένου γειτονικού οικισμού, αφού τα ευρήματα δεν βοήθησαν στην αποκάλυψη της μινωικής ονομασίας της περιοχής.
ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΩΝ ΣΠΗΛΑΙΩΝ
Πλησιάζοντας στα Μάταλα, αντιλαμβάνεσαι ότι εδώ έχει δημιουργηθεί υποδομή ικανή να υποδεχθεί πάρα πολύ κόσμο. Είναι, βλέπετε, το απίστευτο πλήθος των διαθέσιμων χώρων για παρκάρισμα κατά μήκος του δρόμου (μιλάμε για πολλές εκατοντάδες μέτρα – ίσως και χιλιόμετρο) που σε προϊδεάζει για το πλήθος των λουομένων που θα συναντήσεις στην περίφημη παραλία με τις σκαμμένες στο βράχο από ψαμμίτη σπηλιές. Στολίδι και σήμα κατατεθέν για τα Μάταλα, οι σπηλιές αυτές λαξεύτηκαν προ αμνημονεύτων ετών, πιθανόν στα ρωμαϊκά χρόνια, για να χρησιμεύσουν κάποιες από αυτές σαν κατοικίες και κάποιες άλλες σαν τάφοι. Αρκετούς αιώνες μετά, στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 της περασμένης εκατονταετίας, στις σπηλιές αυτές βρήκαν καταφύγιο οι ανησυχίες των χίπι και τα Μάταλα έγιναν σύμβολα μιας γενιάς που αμφισβήτησε το κατεστημένο. Η αμφισβήτηση αυτή έφερε εδώ διασημότητες όπως οι Μπομπ Ντίλαν, Τζάνις Τζόπλιν και Κατ Στίβενς, που ενίσχυσαν το «image» του πάλαι ποτέ μικρού χωριού των ψαράδων, για να φτάσουμε σήμερα σε ένα τουριστικότατο θέρετρο με άπειρα καταλύματα παντός είδους, ταβέρνες και μπαράκια. Στις σπηλιές δεν μπορείς να μείνεις πια, μπορείς όμως να τις επισκεφτείς με την ησυχία σου κατά τη διάρκεια της ημέρας και μετά, ιδρωμένος, να ρίξεις μια βουτιά στην πολύ όμορφη παραλία, την οποία, αν έρθεις νωρίς το πρωί, θα τη βρεις σε κατάσταση ηρεμίας. Είναι γνωστό άλλωστε ότι σε τέτοια μέρη η «αιχμή» της κίνησης σημειώνεται κατά κανόνα στο διάστημα δώδεκα το μεσημέρι με έξι το απόγευμα. Και αν μείνεις πιο αργά, θα έχεις την ευκαιρία να απολαύσεις το ηλιοβασίλεμα στο σκηνικό που στήνουν τα Παξιμάδια, τα μικρά νησάκια που δεσπόζουν στον κόλπο της Μεσαράς.
Σημειώνουμε πάντως ότι πέρα από την 300 μέτρων παραλία στα Μάταλα, τη θάλασσα μπορείτε να την απολαύσετε και λίγο βορειότερα, στην τεράστια παραλία που ξεκινά από τον Κομμό και καταλήγει στον Κόκκινο Πύργο, με τις καλύτερες στιγμές της να εντοπίζονται μεταξύ Κομμού και Καλαμακίου.
ΣΤΟ ΛΥΒΙΚΟ ΠΕΛΑΓΟΣ
Με δεδομένο ότι οι ακτές του Λιβυκού αποτελούν αναπόφευκτη πρόκληση σε όποιο νομό της Κρήτης και αν βρίσκεσαι, κατευθυνόμαστε τώρα προς τα νότια, περνώντας από το γραφικό χωριό Σίβας, που γέννησε τον συγγραφέα Θέμο Κορνάρο («Σπιναλόγκα», «Αγύρτες και κλέφτες στην εξουσία» κ.ά.). Η άσφαλτος τελειώνει σε ένα μικρό κόσμημα στη μέση του πουθενά, στην εξαιρετικά φροντισμένη Μονή της Παναγίας της Οδηγήτριας, για την οποία θα πρέπει να προσθέσουμε το θετικό σχόλιο ότι δεν διαθέτει κανενός είδους «μαγαζάκι» με εικόνες και άλλα κειμήλια. Ο Πύργος του Ξωπατέρα, το οχυρωματικό κτίσμα ενταγμένο στο κτιριακό σύνολο της μονής, αποτελεί αναμφισβήτητη ένδειξη ένοπλης αντίστασης σε πειρατές και κατακτητές, γεγονός που επιβεβαιώνεται από το σχετικό μνημείο έξω από το μοναστήρι. Το τελευταίο είναι αφιερωμένο στον Ιωάννη Μαρκάκη, που από μοναχός Ιωσάαφ βρέθηκε «ξωπατέρας» (ή ξέπαπας) επαναστάτης (αφού ο μητροπολίτης Ηρακλείου τον καθαίρεσε λόγω της δράσης του) να πολεμά και να σκοτώνεται από τους Τούρκους σε αυτόν εδώ τον πύργο.
Ο χωματόδρομος που ξεκινά από δω και σε οδηγεί στους Καλούς Λιμένες είναι βατός, αλλά το μήκους 3 χιλιομέτρων παρακλάδι του που σε οδηγεί στο Αγιοφάραγγο έχει σημεία που θα προβληματίσουν τα συμβατικά ΙΧ. Για την πανέμορφη αυτή παραλία χρειάζεται να περπατήσεις αρκετά (περίπου 20 λεπτά) με ανταμοιβή όχι μόνο τη δροσιά της θάλασσας, αλλά και το πανέμορφο θέαμα των σπηλαίων που χρησίμευσαν ως καταφύγιο ασκητών που «άγιασαν», βαφτίζοντας με τον τρόπο αυτό το συγκεκριμένο φαράγγι.
Το… πρατήριο καυσίμων για πλοία που στέκει στο μικρό νησάκι, ακριβώς απέναντι από τους Καλούς Λιμένες (περίπου 6 χιλιόμετρα από το μοναστήρι της Παναγιάς της Οδηγήτριας), δεν είναι ό,τι καλύτερο για την αισθητική του τοπίου αλλά, όταν βρεθείς στη μεγάλη και όμορφη παραλία, ανατολικά του οικισμού, μπροστά σου απλώνεται αποκλειστικά και μόνο το Λιβυκό, που σου ξαναφτιάχνει τη διάθεση. Σημειώνουμε ότι για τους Καλούς Λιμένες υπάρχει πρόσβαση και από τις Μοίρες (πλήρως ασφάλτινη διαδρομή), γεγονός που εξηγεί το πλήθος των λουομένων τα Σαββατοκύριακα.
Ακολουθώντας το χωματόδρομο θα κινηθούμε κατά μήκος μιας άγριας ακτογραμμής, που κάποιες φορές διακόπτεται από όμορφες μικρές, σχεδόν έρημες παραλίες, για να φτάσουμε μετά 25 περίπου χιλιόμετρα σε δύο ακόμα «τουριστικές» παραλίες, στον Δυτικό και στον Λέντα. Ο τελευταίος οφείλει το όνομά του στο χαρακτηριστικό βράχο που δεσπόζει στο ομώνυμο ακρωτήρι και μοιάζει με λιοντάρι. Απ’ αυτό πήρε τ’ όνομά της και η αρχαία πόλη Λεβήν (επίνειο της αρχαίας Γόρτυνας), η οποία διέθετε και Ασκληπιείο, ερείπια του οποίου μπορείτε να δείτε στον σχετικό αρχαιολογικό χώρο.
Ο λογικός δρόμος της επιστροφής προς τον… πολιτισμό, είτε Μοίρες λέγεται αυτός, είτε Μάταλα, είτε Ηράκλειο, είναι βέβαια ασφάλτινος, όλο στροφές και διασχίζοντας τα Αστερούσια περνάει από τα χωριά Μιαμού και Απεσωκάρι. Κάπου εδώ η άγρια ομορφιά της ορεινής Κρήτης παραδίδει τη σκυτάλη στο αγροτικό σκηνικό του κάμπου της Μεσαράς, την πιο εύφορη περιοχή της μεγαλονήσου, και η ολοκλήρωση της διαδρομής έχει να κάνει με το πού έχετε τη «βάση» των εξορμήσεών σας.
ΠΩΣ ΠΑΜΕ
Στα νότια του νομού Ηρακλείου θα φτάσετε είτε ξεκινώντας από Ηράκλειο με κατεύθυνση προς Βενεράτο, Αγ. Βαρβάρα, Αγ. Δέκα (Ηράκλειο-Αγ.Δέκα: 44 χλμ./ περίπου 45′) είτε από Ρέθυμνο με αρχική κατεύθυνση Σπήλι – Αγ. Γαλήνη (Ρέθυμνο-Φαιστός 75 χλμ./ 1 ώρα και 20′). Μπορείτε επίσης να έρθετε από την πλευρά της Ιεράπετρας μέσω Βιάνου.
Τα βασικά σημεία «υποδοχής» των ταξιδιωτών στην Κρήτη είναι βέβαια το Ηράκλειο και τα Χανιά, που συνδέονται ακτοπλοϊκώς καθημερινά με τον Πειραιά (Blue Star Ferries, Τ/18130, 210-89.19.800, ΑΝΕΚ, Τ/210-41.97.400, Minoan Lines, Τ/18175, 210-41.45.700). Για Χανιά και Ηράκλειο υπάρχουν επίσης καθημερινά αρκετές πτήσεις από Αθήνα και Θεσσαλονίκη (Aegean, Τ/801 11 20000, 210-62.61.000, Olympic Air, Τ/801 801 01 01, 210-35.50.500). Τέλος, το Ηράκλειο συνδέεται αεροπορικώς με Κέρκυρα, Σαντορίνη, Μύκονο και Σάμο (Sky Express Τ/2810-223.500).
Αν δεν έχετε αυτοκίνητο, για τα Μάταλα υπάρχουν από το Ηράκλειο δρομολόγια του ΚΤΕΛ Ηρακλείου – Λασιθίου καθημερινά πλην Κυριακής και για Αγ. Δέκα – Γόρτυνα όλη την εβδομάδα (Τ/2810-255.965).
TIPS
Οι αρχαιολογικοί χώροι της Φαιστού και της Γόρτυνας είναι ανοιχτοί καθημερινά από τις 8 το πρωί μέχρι τις 8 το βράδυ. Της Αγίας Τριάδας είναι ανοιχτός από τις 10 το πρωί μέχρι τις 4.30 το απόγευμα. Το εισιτήριο για κάθε χώρο κοστίζει 4 ευρώ (Αγία Τριάδα: 3 ευρώ), αλλά μπορείτε να προμηθευτείτε ενιαίο εισιτήριο (6 ευρώ) για Φαιστό και Αγ. Τριάδα. (Τιμές και Ωράριο για το καλοκαίρι 2010)
Στην περιοχή των Αγίων Δέκα συναντάμε δύο αρχαιολογικούς χώρους (Γόρτυνα και Πραιτώριο). Ανοικτή στο κοινό είναι η Γόρτυνα (με τη νομοθεσία, το ναό του Αγίου Τίτου και το ρωμαϊκό ωδείο), ενώ το Πραιτώριο μπορεί κανείς να το δει από την περίφραξη.
Αν και ο Λέντας φημίζεται ως προορισμός του Νότου του Ηρακλείου, η διπλανή παραλία του Δυτικού είναι σαφώς μεγαλύτερη και καλύτερη. Ομορφες παραλίες, όπως αυτή των Λουτρών, συναντάμε αν κινηθούμε παραλιακά, ανατολικά του Λέντα.
Στη σελίδα της Καθημερινής όπου υπάρχουν τα παραπάνω, μπορείτε να βρείτε και προτάσεις για διαμονή και διατροφή, τις οποίες δεν αντέγραψα γιατί δεν μπορώ να τις προτείνω προσωπικά.
Candia 