Η χαράδρα της Ίμπρου ξεκινάει ακριβώς νότια του ομώνυμου χωριού (780μ. υψόμετρο, 55χλμ. από Χανιά). Η χαράδρα έχει μήκος 11 χιλιομέτρων και απαιτούνται περίπου 3 ώρες περπάτημα για να τη διασχίσετε. Η χαράδρα καταλήγει στο χωριό Κομιτάδες. Μικρό, βατό στη διάσχισή του, επιβλητικό με τους βράχινους όγκους του να υψώνονται στα 300μ. σε αρκετά σημεία όπου το πλάτος του είναι μόλις 1,60μ!
Στο χάρτη που ακολουθεί έχει σημειωθεί με λιλά χρώμα η πορεία κατά προσέγγιση.
Το χωριό της Ίμπρου στάθηκαν να υπερασπιστούν οι καπετάνιοι του, Μανούσακας και Βολούδης το 1770, και έδωσαν μιά από τις φονικότερες μάχες της επανάστασης του Δασκαλογιάννη, στο πεδίο της τιμής και του χρέους έπεσαν 300 αγωνιστές. Οι εχθροί έχασαν 800 πολεμιστές.
Κατά τη διάρκεια του Β’Παγκοσμίου Πολέμου 12.000 στρατιώτες εγκατέλειψαν το νησί περπατώντας κατά μήκος του φαραγγιού προς τις νότιες ακτές της Κρήτης κάτω από αεροπορικά πυρά. Από εκεί φυγαδεύτηκαν από το βασιλικό ναυτικό προς την Αίγυπτο. Η χαράδρα της Ίμπρου είναι αρκετά στενή σε μερικά σημεία, με εντυπωσιακούς βράχους και μοναδική χλωρίδα όλο το χρόνο.
Ο Ποιητής και ήρωας ΛΟΡΕΝΤΖΟΣ ΜΑΒΙΛΗΣ έγραψε για την Ίμπρο
Κρύο κρούσταλλο νερό τα ολιοφρυμένα
χείλια θα ογράνει. Εβγανικιά ανθρωπότη
θα τους φιλέψει πλούσιο φαγοπότι.
Κορμιά από την πλήθια χάρη αλαφρημέναΑγάλματα θεϊκά ζωντανεμένα ν’ αγναντεύουν στη Νίμπρο
εκεί την πρώτη της Λευτεριάς αστραφτερή λαμπρότη,
Τα στήθια θα χαρούν τα πονεμένα.Και το περνούν οι βλάμηδες λεβέντες
τ’ ατέλειωτο φαράγγι όλο χαλίκι
μονοσκοίνι με γέλια και κουβέντες.
Μα έχουν ποδάρια και καρδιές τσελίκι.
Μα τους θεριεύει ο πόθος του θανάτου
με τ’ αγιασμένα δαφνοστέφανά του.
Το Φραγκοκάστελλο
Το Φραγκοκάστελλο βρίσκεται στην περιοχή Σφακιά, στη νότια ακτή της δυτικής Κρήτης 13 χιλιόμετρα ανατολικά από την Χώρα Σφακίων και δυτικά από τον Πλακιά.
Το Φραγκοκάστελλο είναι ένας μικρός παραθαλάσσιος οικισμός με λίγα σπίτια και αρκετά δωμάτια και διαμερίσματα για τους τουρίστες. Είναι γνωστό για το ομώνυμο βενετσιάνικο κάστρο που σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση, τις όμορφες παραλίες του και τους Δροσουλίτες, τα φαντάσματα που εμφανίζονται στο Φραγκοκάστελλο το χάραμα κάθε Μάιο. Ωστόσο, στη διάρκεια των αιώνων η περιοχή ανέδειξε σπουδαία μνημεία, ελάχιστα από τα οποία σώζονται σήμερα. Πολλά καταστράφηκαν στους πολέμους και τις επαναστάσεις που έλαβαν χώρα στην περιοχή και οι πέτρες από τα ερείπια τους χρησιμοποιήθηκαν για το χτίσιμο του κάστρου.
Το Φραγκοκάστελλο βρίσκεται σε μια αναπάντεχα επίπεδη μικρή πεδιάδα, που πίσω της ορθώνονται τα ανατολικά Λευκά Ορη με το φαράγγι και το οροπέδιο του Καλλικράτη. Είναι κι αυτή η περιοχή μια από τις πολλές εκπλήξεις που προσφέρει στον ταξιδιώτη η φύση της Κρήτης.
Αυτό που σώζεται σήμερα από το κάστρο Φραγκοκάστελλο δεν απέχει από την αρχική του μορφή του 1371 μ.Χ., αλλά στην ουσία το μεγαλύτερο μέρος ανακατασκευάστηκε τον 19ο μ.Χ. αιώνα από τον Μουσταφά Ναϊλή Πασά, τον ίδιο που το είχε καταστρέψει νωρίτερα όταν νίκησε τους αγωνιστές του Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη.
Το Φραγκοκάστελλο έχει χτιστεί σύμφωνα με τις αρχές της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής πριν την εμφάνιση της πυρίτιδας και την μετέπειτα επικράτηση του «προμαχωνικού συστήματος». Δεν εκσυγχρονίστηκε ποτέ γιατί η περιοχή είχε δευτερεύουσα σημασία για τους Ενετούς.
Αποτελείται από τέσσερις τετράγωνους πύργους οι οποίοι ενώνονται μεταξύ τους με ευθύγραμμα κατακόρυφα τείχη σχηματίζοντας ένα ορθογώνιο κτίσμα, που καταλήγει σε οδοντωτές πολεμίστρες. Μία είσοδος του φρουρίου, μικρή τοξωτή, βρίσκεται ανατολικά ενώ η κύρια είσοδος βρίσκεται στα νότια και κοσμείται από εντοιχισμένα γλυπτά οικόσημα επιφανών οικογενειών. Ακριβώς από πάνω δεσπόζει ανάγλυφο με τον φτερωτό λέοντα του Αγίου Μάρκου, σύμβολο της Δημοκρατίας της Βενετίας.
Ο Νοτιοδυτικός πύργος είναι μεγαλύτερος σε μέγεθος από τους υπόλοιπους τρεις, συνεπώς και μεγαλύτερης σημασίας γιατί α) έχει μεγαλύτερη χωρητικότητα β) μεγαλύτερο οπτικό πεδίο γ) αποτελούσε το τελευταίο χώρο άμυνας σε περίπτωση κατάληψης και δ) προστάτευε τη νότια κύρια πύλη.
Εσωτερικά παράλληλα στα τείχη υπήρχαν ορθογώνιοι χώροι, οι οποίοι δεν σώζονται σε άριστη κατάσταση, για στρατωνισμό, στάβλοι, αποθήκες, μαγειρεία, φούρνοι κ.α.
Η ιστορία του Φραγκοκάστελλου ξεκινά από την εποχή του Χαλκού. Έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα παρατηρείται στην ευρύτερη περιοχή του Φραγκοκάστελλου, δηλαδή στα Σφακιά, ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, ακόμη και σε σημεία ορεινά και δυσπρόσιτα. Έχουν εντοπιστεί αρκετές μινωικές θέσεις των χρόνων 1800-1450 π.Χ. Το Φραγκοκάστελλο παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ακμή του μεταξύ 3ου και 6ου μ.Χ. αιώνα. Την εποχή αυτή έχουμε εκτεταμένη κατοίκηση σε οικισμούς και σώζονται δείγματα κεραμικής.
Από τα μέσα του 7ου μ.Χ. αιώνα μέχρι και το 824 μ.Χ οι αραβικές επιδρομές οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάλειψη των παράλιων θέσεων με αποτέλεσμα οι οικισμοί να μεταφέρονται στην ενδοχώρα για προστασία από τους πειρατές. Αυτό συνέβη και στο Φραγκοκάστελλο.
Επί Ενετοκρατίας γίνεται αναφορά σε ισχυρές οικογένειες, ευγενικής καταγωγής από το Βυζάντιο, με μεγάλες ιδιοκτησίες και επιρροή στον ορθόδοξο πληθυσμό. Οι Ενετοί τους είχαν δώσει περιορισμένες διοικητικές εξουσίες, εφαρμόζοντας έτσι ένα φεουδαρχικό σύστημα προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες της Κρήτης.
Στην περιοχή των Σφακίων κυριαρχεί η οικογένεια των Σκορδύληδων. Από αυτή κατάγονταν οι οικογένειες των Πατέρων και των Παπαδόπουλων, δύο οικογένειες με διαμάχες μεταξύ τους, οι οποίες στην προσπάθειά τους να επιβάλουν την τάξη, κατέφευγαν σε παράνομες πράξεις και καταπιεστική συμπεριφορά απέναντι στους συντοπίτες τους, όπως αναφέρουν ενετικές πηγές. Η καταπίεση των φεουδαρχών δημιουργούσε μεγάλη αναστάτωση στην περιοχή, γι αυτό οι ίδιοι άρχισαν να ζητούν επίμονα από την Βενετία την ανέγερση φρουρίου στην περιοχή, τόσο για λόγους προστασίας από πειρατικές επιδρομές αλλά και για τον έλεγχο των ανυπότακτων ντόπιων. Τελικά το αίτημα τους έγινε αποδεκτό από τη Βενετσιάνικη Γερουσία στις 10 Φεβρουαρίου του 1371.
Το κάστρο ολοκληρώθηκε το 1374 και οι Ενετοί το ονόμασαν Κάστρο του Αγίου Νικήτα, από την εκκλησία που βρίσκεται κοντά σε αυτό. Ωστόσο οι ντόπιοι που ποτέ δεν το είδαν θετικά, το αποκάλεσαν περιφρονητικά Φραγκοκάστελλο, δηλαδή το φρούριο των Φράγκων (καθολικών ξένων), Castelfranco ή Franco Castello. Τελικά η ονομασία αυτή επικράτησε και υιοθετήθηκε και από τους Ενετούς.
Η κατασκευή του φρουρίου δεν φαίνεται ότι εξυπηρετούσε ιδιαίτερα τους σκοπούς για τους οποίους χτίστηκε καθώς στην περιοχή των Σφακίων δεν επιβλήθηκε ποτέ η τάξη, έτσι υπάρχουν περίοδοι όπου το Φραγκοκάστελλο δεν είχε ούτε καν μια μικρή στρατιωτική φρουρά.
Επί τουρκοκρατίας το Φραγκοκάστελλο συνέχισε να ερειπώνεται. Στα Ορλωφικά (1770) εκεί στρατοπέδευαν τα τούρκικα στρατεύματα που πολεμούσαν ενάντια στους επαναστατημένους Σφακιανούς. Σ’ αυτό το φρούριο παραδόθηκε ο αρχηγός της επανάστασης αυτής μετά την αποτυχία της, ο Ιωάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης, που γδάρθηκε ζωντανός στο Ηράκλειο για παραδειγματισμό.
Το 1828 νέα αναζωπύρωση της επανάστασης στην Κρήτη ενάντια στον τουρκικό ζυγό φέρνει στο Φραγκοκάστελλο τον βορειοηπειρώτη Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη όπου και οχυρώνεται.
Η απόφαση να εγκαταλείψουν την γνώριμη γι’ αυτούς πολεμική τακτική του κλεφτοπολέμου και να αντιταχθούν στον πολλαπλάσιο τακτικό τουρκικό στρατό στον επίπεδο κάμπο, στάθηκε ευνοϊκή για τους Τούρκους του Μουσταφά Ναϊλή πασά, διοικητή της Κρήτης. 600 Ελληνες αντιμετώπισαν 8000 Τούρκους για μια βδομάδα. Ο Χατζή Μιχάλης Νταλιάνης σκοτώθηκε, όπως και 338 από τους υπερασπιστές του κάστρου. Οι υπόλοιποι συνθηκολόγησαν με τους Τούρκους, τους παρέδωσαν το κάστρο και έφυγαν. Ο Μουσταφά πασάς, ανατίναξε το ερειπωμένο φρούριο για να μην χρησιμοποιηθεί ξανά ως οχυρό επαναστατών.
Αργότερα, όμως, στη διάρκεια της μεγάλης Κρητικής επανάστασης (1866-1869) αναγκάστηκε να το ανακατασκευάσει για τον καλύτερο έλεγχο του νησιού.
Το Φραγκοκάστελλο έπεσε σε αχρηστία μετά την απελευθέρωση της Κρήτης και σήμερα στέκει για να θυμίζει την αιματοβαμμένη ιστορία του, που αναβιώνει κάθε χρόνο μέσα από το θρύλο των φαντασμάτων που το στοιχειώνουν, τους περίφημους Δροσουλίτες. Κάθε χρόνο στα τέλη του Μάη, με την πρωινή δροσιά εμφανίζονται οι «Δροσουλίτες», που πιστεύεται ότι είναι τα φαντάσματα των νεκρών πολεμιστών του Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη που υπερασπίστηκαν το κάστρο Φραγκοκάστελλο από τους Τούρκους.
Οπως λέει ο θρύλος, τα κορμιά των πολεμιστών του Νταλιάνη έμειναν άταφα, ώσπου δυνατός άνεμος φύσηξε κι έφερε την άμμο από τούς αμμόλοφους της παραλίας «Ορθή Αμμος» και τα σκέπασε.
Τις τελευταίες μέρες του Μαίου και τις πρώτες του Ιουνίου, ανθρωπόμορφες σκιές εμφανίζονται να προχωράνε ό ένας πίσω από τον άλλο για 10 λεπτά περίπου την ανατολή του ήλιου, μόνο με άπνοια και αυξημένη υγρασία στην ατμόσφαιρα. Προχωρούν αργά προς το κάστρο και χάνονται στη θάλασσα.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι έχουν δει τις σκιές από τους Δροσουλίτες και, σύμφωνα με μια ερμηνεία, πρόκειται για αντικατοπτρισμό που οφείλεται στη διάθλαση των ηλιακών ακτίνων στο νέφος της πρωινής δροσιάς. Οι κάτοικοι του Φραγκοκάστελλου είχαν κάνει την παρατηρηση αυτή, ότι δηλαδή τα «φαντάσματα» εμφανίζονται μόνο πολύ νωρίς το πρωί με την δροσιά, γι αυτό και τους έδωσαν το όνομα «Δροσουλίτες». Οι Δροσουλίτες είναι άκακα φαντάσματα που δεν πείραξαν ποτέ κανένα.
Λέγεται ότι το 1890 Τούρκοι στρατιώτες που βρίσκονταν στο Φραγκοκάστελλο, έφυγαν πανικόβλητοι όταν αντίκρυσαν τους Δροσουλίτες. Πολλά χρόνια αργότερα, όταν οι Γερμανοί είχαν καταλάβει την Κρήτη, ένα στρατιωτικό απόσπασμα είδε τα φαντάσματα, νόμισε ότι ήταν αντάρτες και άρχισαν να πυροβολούν εναντίον τους. Φυσικά δεν πηγώθηκε κανείς, παρά μόνο η αξιοπρέπεια των Γερμανών στρατιωτών.
Οι σκιές δεν εμφανίζονται κάθε χρονιά, αλλά μπορεί να περάσουν αρκετά χρόνια χωρίς καμιά εμφάνιση. Επίσης δεν έχουν φωτογραφηθεί ή βιντεοσκοπηθεί ποτέ.
Στην πεζοπορία που έγινε τη Κυριακή 12 Ιουλίου 2009 και ακολουθεί video από μέλος του ομίλου «Φίλοι βουνού και θάλασσας Ηρακλείου».
Ακολουθούν φωτογραφίες από τo Φαράγγι της Ίμπρου
και το Φραγκοκάστελλο .
Impros gorge start at the south of the village Impros (at 780m height and 55 Km or 34.18 miles from Chania ). The gorge is about 11 Km (6.84 miles) long and it takes about 3 hours walking to cross it. The gorge ends at Komitades village, it is rather small, easy to cross and has big rocky sides that go up to 300 m (984.25 feet), at many spots its width is very narrow with the narrowest point reaching 1.6 m (5.25feet)!
The following map show the approximate walking path in lila color.
To have the picture of the location on the island here is Fragokastello on the map of Crete.
Fragokastello (or Frangocastello) is in the area of Sfakia, on the south coast of west Crete. It is a small seaside village with a few houses and quite a few rooms for rent and apartments for tourists. It is famous for its Venetian castle of the same name, which is preserved in very good condition, its beautiful beaches and the Drosoulites, the ghosts which appear at Fragokastello at dawn each May.
Every year in late May, the “Drossoulites” or “dew men” appear at dawn with the morning dew in Fragokastello. They are the ghosts of Hadzi Michalis Dalianis’ dead warriors, who defended the Castle of Fragokastello against the Turks. Six hundred brave warriors against 8,000 Turks. They lasted for over a week, but in the end 335 of them lay dead along with their leader. The Turks lost 800 soldiers. Legend says that the bodies of Dalianis’ warriors remained unburied, until a strong wind brought sand from the dunes of “Orthi Ammos” beach and covered them. On damp and windless mornings at the end of May and the beginning of June, shadows in human shape appear walking in single file for about 10 minutes after sunrise. They move slowly towards the castle and disappear into the sea.
Many people say that they have seen the Drossoulites. One theory is that it is a mirage due to the refraction of the sun’s rays in the morning mist. The inhabitants of Fragokastello have noticed that the “ghosts” only appear very early in the morning with the dew, which is why they call them “Drossoulites”. The Drossoulites are harmless ghosts who have never hurt anyone.
It is said that, in 1890, Turkish soldiers at Fragokastello ran away in panic when they saw the Drossoulites. Many years later, when the Germans occupied Crete, a military detachment saw the ghosts and, mistaking them for resistance fighters, opened fire on them. Of course nothing was hurt except the German soldiers’ pride.
The Drossoulites shades do not appear every year in Fragokastello; many years may pass without a sign of them. They have never been photographed or recorded on video.
Many monuments were built in the area through the centuries, but very few survive today. Most were destroyed in the wars and risings in the area, and the stones from their ruins used to build the castle.
Fragokastello lies in a surprisingly small plain in the shadow of the eastern range of the White Mountains, with the gorge and mountain of Kallikratis. This landscape is one of the many surprises the natural environment of Crete has to offer visitors.
What remains of the castle of Fragokastello today is not very different from the way it looked when it was first built in 1371, but most of it was essentially reconstructed in the 19th century by Mustapha Naili Pasha, the same man who had destroyed it earlier when defeating the fighters of Hadzi Michalis Dalianis.
Fragokastello was built according to the principles of fortification in the days before gunpowder and the “bastion system” that followed. It was never brought up to date because the area was of secondary importance to the Venetians.
The castle consists of four square towers linked by sheer curtain walls topped by serried battlements, forming a rectangular building. There is a small, arched entrance on the east side, while the main gateway, on the south, is decorated by carved coats of arms of noble families set into the walls. Above the entrance stands the winged lion of St Mark, the emblem of the Republic of Venice.
The southwest tower is larger than the other three and therefore more important, because it a) is larger, b) has a wider field of view, c) was the last place of defense if the castle was overrun, and d) protected the south main gate.
Along the inside of the walls were rectangular buildings, not perfectly preserved, which were used as barracks, stables, storerooms, kitchens, ovens, etc.
The history of Fragokastello begins in the Bronze Age. There was intensive human activity in the wider Fragokastello area, i.e. Sfakia, as early as prehistoric times, even in mountainous and inaccessible areas. Several Minoan sites have been found, dating from 1800-1450 BC, when many people lived in settlements. Some examples of pottery have been preserved from this period.
From the mid-7th century AD to 824 AD, Arab raids led to the gradual abandonment of coastal sites, as villages moved inland seeking protection from pirates. This also happened at Fragokastello.
During the period of Venetian rule there were references to powerful noble families of Byzantine descent, who held large fiefs and exercised a major influence on the Orthodox population. The Venetians accorded them limited administrative powers, implementing a feudal system adapted to the special circumstances of Crete.
The Sfakia area was ruled by the Skordilis family. From this were descended the two branches of the Pateras and Papadopoulos families, which were at daggers drawn with each other. Venetian sources report that in their efforts to establish order, they committed crimes and oppressed their fellow locals.
This oppression by the feudal lords caused upheaval in the area, until they themselves began to demand that the Venetians build a fortress in the area, both as protection from pirate raids and to control the rebellious populace. Their Venetian Senate eventually agreed to their request on 10 February 1371.
The castle was completed in 1371 and the Venetians named it the Castle of St Nikitas, after the nearby church. The locals, however, who never saw it in a positive light, contemptuously dubbed it Fragokastello, meaning the Castle of the Franks (i.e. Catholic foreigners), Castelfranco or Franco Castello. The name eventually stuck and was adopted by the Venetians as well.
The fortress does not appear to have served the purpose for which it was built, as the Sfakia area remained lawless and there were times when Fragokastello did not possess even a token garrison.
During the period of Turkish rule, Fragokastello continued to decay. The Turkish forces fighting the rebellious Sfakiots camped there during the Orlov Revolt (1770). This was where the leader of the failed rising, Ioannis Vlachos or Daskaloyiannis, surrendered. He was flayed alive at Heraklion as an example to other would want to be revolutionaries.
In 1828, a resurgence of the Cretan revolt against the Turkish yoke brought Hadzi Michalis Dalianis from North Epirus to Fragokastello, which he garrisoned with his men.
The decision to abandon their familiar guerrilla tactics and face the much larger Turkish regular army on the open plain favored the forces of Mustapha Naili Pasha, the Governor of Crete. Six hundred Greeks faced 8,000 Turks for a week.
Hadzi Michalis Dalianis was killed along with 338 of the defenders. The remainder capitulated, surrendered the castle to the Turks and were allowed to leave. Mustapha Pasha blew up the ruined fortress so it could never be used by rebels again. Later, however, during the great Cretan Revolt (1866-1869), he was forced to rebuild it in order to control the island.
Fragokastello fell into disuse after the liberation of Crete, and now serves to remind visitors of its bloody history, revived each year through the legend of the ghosts that haunt it, the famous Drossoulites.
We crossed the gorge of Impros July 12th 2009 and next you can see a video filmed by a member of the group «Heraklion’s Friends of Nature».
…….. Φωτογραφίες από το φαράγγι της Ιμπρου και το Φραγκοκάστελλο ……..
…….. Photos from Impros Gorge and Fragokastello ……..
Η είσοδος του Φαραγγιού.
The entrance.
Μπαίνοντας στο φαράγγι.
The first steps to enter Impros’ Gorge.
Διασχίζοντας το φαράγγι.
Walking across the gorge.
Διασχίζοντας το φαράγγι.
Walking across the gorge.
Ένα κουφάρι δέντρου.
This used to be a tree.
Στενό σημείο του φαραγγιού.
Reaching some narrow pass.
Κοιτώντας τον ουρανό.
Let’s take a look up to the sky.
Ακόμη ένα στενό σημείο του φαραγγιού.
An other narrow pass.
Ακόμη ένα στενό σημείο του φαραγγιού.
Again an other narrow pass.
Μερικές κατσίκες μας παρακολουθούν.
Some goats were watching us.
Ένα δεντράκι.
A young tree.
Ακόμη ένα στενό σημείο του φαραγγιού.
Again some narrow pass.
Η πρώτη θέα της θάλασσας δείχνει ότι η έξοδος είναι κοντά.
The first time we saw the sea and we knew we soon would be at Komitades village.
Σπηλιές στην έξοδο.
Caves at the exit.
Το εσωτερικό του κάστρου.
Inside the castle of Fragokastello.
Το εσωτερικό του κάστρου.
Inside the castle of Fragokastello.
Το εσωτερικό του κάστρου.
Inside the castle of Fragokastello.
Το εσωτερικό του κάστρου.
Inside the castle of Fragokastello.
Η παραλία μπροστά από το κάστρο.
The beach in frond of the castle of Fragokastello.
Η παραλία μπροστά από το κάστρο.
The beach in frond of the castle of Fragokastello.
Η παραλία μπροστά από το κάστρο.
The beach in frond of the castle of Fragokastello.
Candia 
One thought on “Φαράγγι Ιμπρου Φραγκοκάστελλο – Impros’ Gorge Fragokastello”