Το Ενετικό Φρούριο Κούλες – The Venetian fortress of Koules

English version further below

Κούλες, το κάστρο που δεσπόζει σήμερα στο λιμάνι του Ηρακλείου. Είναι Ενετικής κατασκευής μα χτίστηκε στη θέση όπου παλιότερα υπήρχε άλλο κτίσμα που προστάτευε το λιμάνι της πόλης.

Πριν την κατασκευή των Ενετών υπήρχαν στο βόρειο άκρο των βράχων άλλοι πύργοι οι οποίοι είχαν αναλάβει την φύλαξη της εισόδου στο λιμάνι. Τα πρώτα έγγραφα που αναφέρουν πύργο στο σημείο εκείνο ανήκουν στις αρχές του 14ου αιώνα. Αναφορές του δούκα της πόλης (1303) στις ζημιές από το σεισμό που έπληξε το Ηράκλειο συμπεριλαμβάνουν και τον πύργο «Castellum Comunis», ο οποίος είχε πάθει σημαντικές βλάβες.
Τον 15ο αιώνα, οι Ενετοί κατασκεύασαν ένα στρογγυλό πύργο στο δυτικό λιμενοβραχίονα με ισχυρές επάλξεις.

Με την ανακάλυψη της πυρίτιδας και την ριζική αλλαγή της πολεμικής τέχνης ο πύργος αυτός δεν ήταν πια σε θέση να παρέχει επαρκή ασφάλεια στο λιμάνι, οπότε και κρίθηκε απαραίτητη η κατασκευή ενός μεγαλύτερου και πιο ισχυρού κάστρου που θα μπορούσε να συνεχίσει το ρόλο του στο λιμάνι. Ο πύργος κατεδαφίζεται για να κατασκευαστεί νέος σύμφωνα με το «Fronte Bastionato», το νέο οχυρωματικό σύστημα των Ενετών.

Το «Φρούριο στη Θάλασσα» (Castello a Mare ή Rocca a Mare) που ασφάλισε το λιμάνι κτιζόταν 17 χρόνια (1523 – 1540) απαιτήθηκαν τεράστια χρηματικά ποσά τα οποία αντλήθηκαν από το ταμείο του Βασιλείου της Κρήτης, το κεντρικό θησαυροφυλάκιο της Βενετίας και από ιδιώτες.

Η θάλασσα άρχισε μετά από κάποια χρόνια να δημιουργεί σπηλιές στα θεμέλια του από την πλευρά που το χτυπούσε, ειδικά στη βορειοδυτική του πλευρά. Παλιά καράβια με ογκόλιθους από την Ντία (το νησί που βρίσκεται μπροστά από το Ηράκλειο) και από τον όρμο των Φρασκιών (κάτω από τη Ρογδιά στην στροφή που οδηγεί στην Λυγαριά, δυτικά του Ηρακλείου, μετά το Παλαίοκαστρο) καταποντίστηκαν μαζί με το φορτίο τους μπροστά από τις σχηματισμένες σπηλιές. Στόχος ήταν η προστασία του κάστρου με τη δημιουργία ενός ισχυρού κυματοθραύστη.
Μετά την κατάληψη Κρήτης από τους Τούρκους, το 1669, ο Κούλες χρησιμοποιήθηκε από τους νέους δυνάστες του κρητικού λαού, αφού πρώτα το επισκεύασαν από τις καταστροφές που είχε υποστεί εξαιτίας των βομβαρδισμών από αυτούς, έκτιζαν επάλξεις και σκοπιές στην απόληξη του στηθαίου του δώματος του. Στους σκοτεινούς και υγρούς χώρους του βασανίσθηκαν και φυλακίστηκαν κρητικοί επαναστάτες.
Το 1719 κατέρρευσε, ασφαλώς από θαλασσοταραχή, ένα τμήμα της βορειοδυτικής πλευράς του. Για αυτό επισκευαστικές εργασίες έγιναν το 1753 και 1754 ενώ και άλλες στερεωτικές εργασίες έγιναν στα πρώτα 100 χρόνια της τουρκοκρατίας.
Το φρούριο ήταν διώροφο. Το ισόγειο περιλάμβανε 26 διαφορετικά διαμερίσματα, που χρησιμοποιούνταν για διάφορους σκοπούς (λειτούργησε μύλος, φούρνος, χώροι κατοικίας αξιωματικών, χώροι αποθήκευσης τροφίμων, πολεμοφοδίων, φυλάκισης κτλ). Τα διαμερίσματα αυτά φωτίζονταν και αερίζονταν από ειδικά ανοίγματα στην οροφή τους, τα sospirali lucernai τα οποία κατέληγαν στο δώμα του φρουρίου (το δώμα είχε διαμορφωθεί ως μια ευρεία πλατεία την οποία όριζε ένα φαρδύ parapetto). Στο δώμα του φρουρίου οδηγούσαν δύο διαβάσεις που ξεκινούσαν από τον κεντρικό διάδρομο: Ένα κεκλιμένο επίπεδο πάνω στο οποίο οι βενετοί έσερναν τα κανόνια και τα άλλα εφόδια για να τα ανεβάσουν στο δώμα κι ένα κλιμακοστάσιο. Στη δυτική πλευρά αυτού, εντοιχίστηκε πλάκα με την εγχάρακτη χρονολογία «1539».

Η κύρια πύλη του φρουρίου στη θάλασσα ανοίγεται στην δυτική πλευρά. Εκεί κατέληγε ο δυτικός μόλος, που ξεκινούσε από την πύλη του μόλου. Η είσοδος ήταν προσεκτικά προστατευμένη: τρεις ξύλινες ισχυρές πόρτες υπήρχαν στο θολοσκεπή και ελαφριά κατωφερικό διάδρομο της εισόδου ο οποίος οδηγούσε στο εσωτερικό του φρουρίου. Το ένα σκέλος του διαδρόμου οδηγούσε στη βόρεια πλευρά του φρουρίου που υπήρχε δεύτερη πύλη προς το sperone και την ανοιχτή θάλασσα. Το άλλο σκέλος με ανατολική κατεύθυνση κατέληγε στο ανατολικό τμήμα του οχυρού, η κάτοψη του οποίου έχει σχήμα μισής έλλειψης. Στην νοτιοδυτική πλευρά του ισογείου υπήρχε και τρίτη δευτερεύουσα έξοδος, η οποία οδηγούσε στο χώρο του λιμένα.
Το φρούριο είχε εξοπλιστεί με κανόνια στις κανονιοθυρίδες του, που βλέπουμε ακόμη και σήμερα να ανοίγονται στους τοίχους εξωτερικά. Ο Βασιλικάτα μας πληροφορεί ότι στο ισόγειο του υπήρχαν 18 κανόνια στις κανονιοθυρίδες και 25 στις επάλξεις του ορόφου. Συγχρόνως ήταν εφοδιασμένο με 300 κιβώτια και 6.144 μπάλες διάφορων μεγεθών.
Στον πάνω όροφο βρίσκονταν χώροι στρατωνισμού φρουράς, ενώ στη βόρεια γωνία είχε κατασκευαστεί ο πύργος του φάρου. Στις κύριες εξωτερικές πλευρές του φρουρίου, νότια, ανατολικά και βόρεια, είχε εντοιχιστεί το έμβλημα της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας, το λιοντάρι, φιλοτεχνημένο πάνω σε λευκό μάρμαρο, ο γνωστός φτερωτός λέων του Άγιου Μάρκου. Το μυθικό ζώο τοποθετήθηκε στο κέντρο της παράστασης. Σε όλη τη περίμετρο της οχύρωσης του Χάνδακα, σε διάφορα σημεία των τειχών, οι βενετοί είχαν εντοιχίσει ανάγλυφες πλάκες με τα σύμβολα της Βενετίας και τα διάσημα των εκπροσώπων της στο νησί, καθώς και διάφορα εγχάρακτα κείμενα και χρονολογίες, που μαρτυρούσαν την πραγματοποίηση του τεράστιου αυτού έργου από την δοξασμένη τους πολιτεία.
Αξίζει τέλος να αναφερθούμε στο μικρό Κούλε που δεν υπάρχει σήμερα. Στο έργο του Αυστριακού γιατρού-βοτανολόγου F.W. Sieber, γίνεται αναφορά για ένα μακρύ τείχος με στρογγυλό πύργο που βρίσκεται απέναντι από το κάστρο. Πρόκειται για το λεγόμενο μικρό Κούλε (Κιουτσούκ Σου Καλεσιντέ), που κατασκεύασαν οι Τούρκοι στο άκρο του ανατολικού λιμενοβραχίονα και ήταν το μοναδικό οχυρωματικό έργο που έκαναν καθ’ όλη τη διάρκεια της επικυριαρχίας τους στο νησί. Ο μικρός Κούλες κατεδαφίστηκε το 1936 με απόφαση της Λιμενικής επιτροπής.

…….. English version ……..

Koules is the castle which dominates today in the port of Heraklion. The present castle is a Venetian construction but it was built in the place where previously there was another castle that protected the port city.

Before the construction of the Venetians, there were at the northern edge of the rocks of the port, other towers who were responsible for guarding the entrance to the port. The first documents that mention some tower at that point are dated in the early 14th century. Reports of the Duke of the city (1303) about damages from an earthquake in Heraklion include the tower «Castellum Comunis», who had suffered significant damage.
In the 15th century, the Venetians built a round tower at the western breakwater with strong ramparts.
The discovery of gunpowder and the radical change in the martial art make the tower unable to provide adequate security at the port. So it was necessary to build a larger and more powerful castle that would continue to protect the port. The tower was demolished to construct new under the «Fronte Bastionato», the new defensive system of the Venetians.
The Fortress at Sea (Castello a Mare or Rocca a Mare) who secured the port was being built for 17 years (1523 to 1540) and the required large sums of money drawn from the Fund of the Kingdom of Crete, the central treasury of Venice and from individuals.
Soon the sea damaged the foundations of the caves on the side that beat, especially on the north-western side. Old boats with boulders from Dia (the island in front of Heraklion) and the bay of Fraskies (under the Rogdia in turn leads to Ligaria, west of Heraklion, at Palaiokastro) were plummeted along with their cargo in front of the formed by the sea caves. The aim was to protect the castle with a strong sea wall.
After the conquest of Crete by the Turks in 1669, Koules was used by the new rulers of the Cretan people, after repairing of the damage suffered as a result of bombing them, watchtowers and battlements were built at the end of the parapet of the roof.
A portion of the northwest part collapsed in 1719, certainly by seaway. For this repair work was carried out in 1753 and 1754.

The fort had two floors. The ground floor consisted of 26 different apartments, used for various purposes (operated mill, bakery, places of residence officers, food storage areas, munitions, prison etc). The apartments are illuminated and ventilated by special openings on the roof, their sospirali lucernai which ended up on the terrace of the fortress (the dome had developed as a large square which provided a wide parapetto). The roof of the fort led two passes that were initiated by the central corridor: A ramp on which the Venetians pulled the cannons and other supplies in order to raise the roof and a staircase. On the west side of this, a plaque engraved with the date «1539».
The main gate of the fort opened to the sea on the west side. There came the western pier, which ran from the gate of the pier. The entrance was carefully protected; three heavy wooden doors were light and vaulted the slopes of the entrance corridor which led inside the fortress. One side of the corridor leading to the north side of the fortress was the second gateway to the open sea. The other part came in an easterly direction to the eastern part of the fortress, the plan which has the shape of half an absence. In the south-western side of the floor was a third minor one, that led to the port area.
The fort was equipped with cannons, which we still be opened to the outside walls. Upstairs were rooms Guard cantonment, while the northern corner was built the tower of the lighthouse. The main outer sides of the fort, south, east and north, had immured the emblem of the Republic of Venice, the lion sculpture on white marble, the famous winged lion of St. Mark. The mythical animal is placed in the centre of the scene.

Throughout the perimeter of the fortification of Candia, in various parts of the walls, the Venetians had embossed plates with the symbols of Venice and the famous representatives of the island, and several carved texts and dates, which showed the making of this enormous project from the glorious state.
One should also refer to the small Koules that does not exist today. The work of the Austrian physician-botanist FW Sieber, refers to a long wall with a round tower opposite the castle. The so-called small Koules (Küçük You Kalesinte), built by the Turks in the east end of breakwater and was the only defensive work made throughout the period of domination on the island. Small Koules was demolished in 1936 by decision of the Port Committee.