To Σάββατο του Λαζάρου θεωρείται ως η μέρα του θανάτου και της ζωής. Σε κάποια χωριά μάλιστα οι αγρότες τα παλιά χρόνια δε μάζευαν τη σοδιά τους γιατί φοβούναν ότι οι καρποί της γης φέρουν το θάνατο μέσα τους. O Λάζαρος ήταν ανέκαθεν μια μορφή που ενέπνεε σεβασμό αλλά και δέος στον απλό κόσμο. Γι’ αυτό και ο Λάζαρος εορταζόταν παντού. Παλιότερα μάλιστα οι εκδηλώσεις εορτασμού ήταν πολλές και ποικίλες, ωστόσο σήμερα έχουν λησμονηθεί ως επί το πλείστον. Για παράδειγμα, τα κάλαντα του Λαζάρου τραγουδιούνται πλέον σε ελάχιστες περιοχές, ενώ παλιότερα ήταν από τα πιο ζωντανά έθιμα και έδιναν ιδιαίτερο τόνο στις μικρές κοινωνίες των χωριών μας.
Κάλαντα
Τα κάλαντα του Λαζάρου ήταν σχεδόν αποκλειστικά γυναικεία και τα τραγουδούσαν κοπέλες διαφόρων ηλικιών, ακόμα και κορίτσια τις παντρειάς που ονομάζονταν «Λαζαρίνες». Την παραμονή της γιορτής, οι Λαζαρίνες ξεχύνονταν στα χωράφια έξω από τα χωριά για να μαζέψουν λουλούδια, που με αυτά θα στόλιζαν το καλαθάκι τους την άλλη μέρα ντυμένες με τοπικές ενδυμασίες φορώντας ειδική στολή. Γύριζαν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας το Λάζαρο και εισέπρατταν μικρό φιλοδώρημα, χρήματα, αβγά, φρούτα ή άλλα φαγώσιμα.
«Πες μας Λάζαρε τι είδες
εις τον Άδη που επήγες.
Είδα φόβους, είδα τρόμους,
είδα βάσανα και πόνους.
Δώστε μου λίγο νεράκι
να ξεπλύνω το φαρμάκι,
της καρδούλας μου το λέω
και μοιρολογώ και κλαίω.
Του χρόνου πάλι να ‘ρθουμε,
με υγεία να σας βρούμε,
και ο νοικοκύρης του σπιτιού
χρόνια πολλά να ζήσει,
να ζήσει χρόνια εκατό
και να τα ξεπεράσει».
Σε πολύ λίγες περιοχές της χώρας τραγουδιούνται σήμερα τα Λαζαριάτικα κάλαντα. Τα λόγια του τραγουδιού άλλοτε αναφέρονται στην ανάσταση του Λαζάρου και είναι συνήθως μέτρια στιχουργήματα και άλλοτε πάλι αποτελούν παινέματα προσώπων που αγγίζουν τα όρια υψηλής ποιητικής δημιουργίας.
Έθιμα του Λαζάρου
Σήμερα ο λαός γιορτάζει ουσιαστικά την πρώτη Λαμπρή, την «Έγερση» του φίλου του Χριστού, του «αγέλαστου» Λάζαρου. Ο φόβος και ο τρόμος του για όσα γνώρισε στον άλλο κόσμο άφησαν τόσο βαθιά σημάδια στην ψυχή του Λάζαρου που, λέει η παράδοση, μετά την Ανάστασή του δε γέλασε παρά μόνο μια φορά. Είδε κάποιον χωρικό στο παζάρι να κλέβει μια στάμνα και να φεύγει κρυφά. «Βρε τον ταλαίπωρο», είπε. «Για ιδές τον πώς φεύγει με το κλεμμένο σταμνί. Ξεχνάει ότι κι αυτός είναι ένα κομμάτι χώμα, όπως και το σταμνί. Το ‘να χώμα κλέβει τ’ άλλο. Μα δεν είναι να γελούν οι πικραμένοι;», και χαμογέλασε.
Τα «λαζαρικά» από τόπο σε τόπο έχουν πολλές παραλλαγές. Στην Κρήτη έκαναν οι κοπελιές έναν ξύλινο σταυρό και τον στόλιζαν με λεμονανθούς και αγριόχορτα με κόκκινα λουλούδια, τις μαχαιρίδες. Για την ψυχή του Λάζαρου οι γυναίκες ζύμωναν ανήμερα το πρωί ειδικά κουλούρια, στα οποία έδιναν το σχήμα ανθρώπου σπαργανωμένου, όπως ακριβώς παριστάνεται ο Λάζαρος στις εικόνες. Όσα παιδιά είχε η οικογένεια τόσους «Λαζάρηδες» έπλαθαν και στη θέση των ματιών έβαζαν δυο γαρίφαλα.
Ακολουθεί video από την εκπομπή «Καλό Μεσημέρι» του τοπικού τηλεοπτικού καναλιού «ΚΡΗΤΗ ΤV» που παρουσιάζει τα έθιμα του Σαββάτου του Λαζάρου στο χωριό Κρούστα στο Μεραμπέλο.
.
…….. English version ……..
Lazarus Saturday, in the Orthodox Church and those Eastern Catholic Churches which follow the Byzantine Rite, is the day before Palm Sunday, and is liturgically linked to it. The feast celebrates the resurrection of Lazarus of Bethany. It is the first day of Holy Week.
Lazarus Saturday is the day when, traditionally, hermits would leave their retreats in the wilderness to return to the monastery for the Holy Week services. In the Greek Church, it is customary on Lazarus Saturday to plait elaborate crosses out of palm leaves which will be used on Palm Sunday.
Although the forty days of Great Lent end on the day before Lazarus Saturday, the day is still observed as a fast day, with no meat or dairy products permitted. However, the fast is somewhat mitigated, and wine and oil are permitted. In the Greek Orthodox Church, spice breads called Lazarakia are made and eaten on this day.
On Friday before Lazarus Saturday, young unmarried girls used to collect flowers to be used to make wreaths and to decorate crosses. On Lazarus Saturday, men took these wreaths and crosses, were singing the Carols of Lazarus while walking in the streets. People were giving them money, sweets, eggs, fruits and any kind of food. The same wreaths and crosses were kept until late on Saturday night, at midnight, to be burned at the fire of Judas.
Here below you can watch a video as broadcasted by the local TV channel «ΚΡΗΤΗ ΤV» presenting the customs during Lazarus Saturday.
Candia 